မဇၥ်ိမနိကာယ္ (Middle length Discourses)
မန ၇: ဝတၳသုတ္
ညစ္ေပေနေသာအဝတ္ကို ဆိုးေဆးေကာင္းစြာ မစြဲသကဲ့သို႔ ကိေလသာမ်ားေနေသာစိတ္ျဖင့္ တရားမေပါက္ႏွိင္သည္ကို ေဟာၾကားထားပါသည္။ ျမစ္ထဲဆင္း ေရခ်ိဳး၍ စိတ္မစင္ၾကယ္လာေစနိုင္ပဲ ကိေလသာတို႔ကိုသိ၍ စြန႔္ပစ္နိုင္မွသာ စိတ္စင္ၾကယ္လာနိုင္ပါသည္။
မန ၁၃: မဟာဒုကၡကၡႏၶသုတ္
ေရႊေငြ စည္းစိမ္ ဂုဏ္တို႔အတြက္ အလြန္အမင္း လုပ္ကိုင္ရွာေဖြေနရျခင္းသည္ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ ကာမ၊ ႐ုပ္ ႏွင့္ ေဝဒနာတို႔၏ အျပစ္ႏွင့္ သာယာဖြယ္ကို ေဟာထားပါသည္။
မန ၁၉: ေဒြဓာဝိတကၠသုတ္
ဘုရားေလာင္းဘဝ၌ ျမတ္စြာဘုရားကိုယ္တိုင္ အေတြးတို႔ကိုမည္သို႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္ကို ေဟာၾကားထားေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုအေတြးတို႔မွာ ကာမႏွင့္စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ သတ္ျဖတ္လိုမွုႏွင့္ စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ ညႇဥ္းဆဲမွုႏွင့္ စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္းတို႔ ႏွင့္ ကာမမွ ထြက္ေျမာက္မွုႏွင့္စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ မသတ္ျဖတ္လိုမွုႏွင့္ စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္း၊ မညႇဥ္းဆဲမွုႏွင့္ စပ္ေသာ ႀကံစည္ျခင္း တို႔ျဖစ္ပါသည္။
မန ၂၈: မဟာဟတၳိပေဒါပမသုတ္
အရွင္သာရိပုၾတာက သစၥာေလးပါး၊ စြဲယူအပ္ေသာ ခႏၶာငါးပါး ႏွင့္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားေတာ္ ဆက္စပ္ပုံကို ေဟာၾကားထားပါသည္။
မန ၃၆: မဟာသစၥကသုတ္
စကားေျပာဆို အႏွိင္ယူရန္လာေသာ သစၥက ကိုထက္မံဆုံးမေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။ ဘုရားေလာင္းဘဝတြင္ ရေသ့ အာဠာရ ႏွင့္ ရာမသား ဥဒကထံ ခ်ည္းကပ္၍ အ႐ူပဈာန္မ်ားကို ေလ့လာျခင္း၊ ဆိုးရြား ျပင္းထန္ေသာ အေလ့အက်င့္မ်ား က်င့္ျခင္း၊ ငယ္စဥ္ဘဝက ရရွိဖူးေသာ ပထမဈာန္ကို ျပန္လည္အမွတ္ရ၍ လမ္းမွန္ေပၚ ေရာက္ျခင္းမ်ားကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။
မန ၅၈: အဘယရာဇကုမာရသုတ္
ဂ်ိန္းဝါဒီေခါင္းေဆာင္ (နိဂဏၭနာဋပုၾတာ)က မင္းသားအဘယကို ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ စကားအနိုင္လုရန္ ခိုင္းေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။ ဤသုတ္တြင္ အရိယမဂ္၏ မွန္ကန္ေသာစကား(သမၼာဝါစာ) ကို ျမတ္စြာဘုရား လက္ေတြ႕ဘဝတြင္ သုံးသြားသည္ကို ၾကည္ညိဳဖြယ္ ေတြ႕ရပါမည္။
မန ၆၁: အမၺလ႒ိကရာဟုေလာဝါဒသုတ္
ကိုရင္ အရွင္ရာဟုလာကို မုသားစကားဆိုျခင္းႏွင့္ပက္သက္၍ ဆုံးမေသာသုတ္ျဖစ္ပါသည္။ အလြန္ၾကည္ညိဳဖြယ္ေကာင္းေသာ ဆုံးမစကားတို႔ျဖစ္၍ အႀကိမ္မ်ားစြာနာသင့္ေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၆၂: မဟာရာဟုေလာဝါဒသုတ္
ကိုရင္ အရွင္ရာဟုလာကို တရားထိုင္နည္းသင္ၾကားေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။ တရားထိုင္နည္းမ်ားကို တစ္ဆင့္ၿပီးတစ္ဆင့္ ေဟာၾကားထားပါသည္။
မန ၇၄: ဒီဃနခသုတ္
အယူအားလုံးကို မစြဲလန္းျခင္း၊ ႐ုပ္ႏွင့္ေဝဒနာကို ေကာင္းစြာသေဘာေပါက္ျခင္းေၾကာင့္ အရဟတၱမဂ္ဉာဏ္ ရရွိပုံကို ေဟာၾကားထားပါသည္။ ဤသုတ္ကိုနာျခင္းေၾကာင့္ အရွင္သာရိပုၾတာ ရဟႏၲာ ဘဝကို ရရွိျခင္းျဖစ္ပါသည္။
မန ၈၆: အဂၤုလိမာလသုတ္
လက္ညႇိုးတစ္ေထာင္ျဖတ္ လူဆိုးႀကီးအဂၤုလိမာလကို ဆုံးမေသာသုတ္ျဖစ္ပါသည္။ မီးေနသည္မ်ားအတြက္ ရြတ္ဆိုေသာ ပရိတ္တရားေတာ္မွာ ဤသုတ္တြင္ပါသည့္ အရွင္အဂၤဳလိမာလ၏ သစၥာစကားျဖစ္ပါသည္။
မန ၈၈: ဗာဟိတိကသုတ္
ေကာသလမင္းႀကီးက အရွင္အာနႏၵာကို ျမတ္စြာဘုရား၏ ကိုယ္က်င့္တရားအေၾကာင္း ေမးျမန္းေလၽွာက္ထားေသာ အေၾကာင္းျဖစ္သည္။ ဗုဒၶဘာသာကိုယ္က်င့္တရားအျမင္ (Ethics) ကို အႏွစ္ခ်ဳပ္ရွင္းထားျခင္းကို ေတြ႕ရပါမည္။
မန ၉၅: စကႌသုတ္
သူေတာ္ေကာင္းကို ခ်ဥ္းကပ္၍ တရားနာျခင္းသည္ ပထမဆုံးအလုပ္ျဖစ္သည္။ ဤသုတ္တြင္ တစ္ဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္အရြယ္ စာေပက်မ္းဂန္ႏွံ့စပ္ေသာ လူငယ္ပုဏၰားေလးႏွင့္ တရားေဆြးေႏြးျခင္းကို ေတြ႕ရပါမည္။
မန ၁၀၉: မဟာပုဏၰမသုတ္
ရဟန္းတစ္ပါးက ျမတ္စြာဘုရားကို စြဲလမ္းဖြယ္ခႏၶာငါးပါး (ဥပါဒါနကၡႏၶာ)၊ သကၠာယဒိ႒ိ တို႔ကိုေမးျမန္း ေလၽွာက္ထားေသာသုတ္ျဖစ္ပါသည္။ စြဲလမ္းဖြယ္ခႏၶာငါးပါးကိုသိလိုပါက ေလ့လာဖတ္ရွုသင့္ေသာ တရားေတာ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၁၇: မဟာစတၱာရီသကသုတ္
ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာအက်င့္ျဖစ္ေသာ အရိယာမဂ္ရွစ္ပါးတို႔ တစ္ပါးကိုတစ္ပါး အက်ိဳးျပဳပုံကို ေဟာၾကားထားပါသည္။ အရိယာမဂ္ရွစ္ပါးတို႔ကို နားလည္လိုပါက ေလ့လာသင့္ေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၁၉: ကာယဂတာသတိသုတ္
ကာယဂတာသတိ ကမၼ႒ာန္းျဖင့္ အရဟတၱမဂ္ အရဟတၱဖိုလ္ ရရွိပုံကို ေဟာၾကားထားပါသည္။ ကာယဂတာသတိ ကမၼ႒ာန္းက်င့္နည္း အေသးစိတ္ကို သိလိုပါက ဖတ္သင့္ေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၃၁: ဘေဒၵကရတၱသုတ္
မနက္ျဖန္ေသမည္ကို မည္သူႀကိဳသိနိုင္မည္နည္း။ အတိတ္ကာလသည္ ၿပီးဆုံး၍ျပန္မရနိုင္၊ အနာဂါတ္ကာလကား မေရာက္ေသး၊ ယခုပစၥဳပၸန္ကာလသည္သာ အေရးႀကီးဆုံးျဖစ္၍ တရားက်င့္ၾကရန္ ဆုံးမေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၃၅: စူဠကမၼဝိဘဂၤသုတ္
အဘယ္ေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕ အသက္ရွည္၍ အခ်ိဳ႕အသက္တိုသနည္း၊ အခ်ိဳ႕ ဆင္းရဲ၍ အခ်ိဳ႕ ခ်မ္းသာသနည္း။ မိမိျပဳလုပ္ေသာ ကံသာေၾကာင့္သာလၽွင္ ျဖစ္ကုန္၏။
မန ၁၄၀: ဓာတုဝိဘဂၤသုတ္
ျမတ္စြာဘုရားကို တစ္ခါမၽွ မဖူးျမင္ဖူးဘဲ ၾကည္ညိဳသည့္အေလၽွာက္ ရဟန္းျပဳေသာ အမ်ိဳးသားကို တရားေဟာေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၄၉: မဟာသဠာယတနိကသုတ္
အာ႐ုံေျခာက္ပါးတို႔ကို ေကာင္းစြာနားလည္ျခင္းျဖင့္ နိဗၺာန္ေရာက္ပုံကို ေဟာထားေသာ သုတ္ျဖစ္ပါသည္။
မန ၁၅၂: ဣျႏၵိယဘာဝနာသုတ္
ရဟန္းတို႔၏ ၾကည္ညိဳဖြယ္ဣေျႏၵ အဘယ္သို႔ပြါးမ်ားပုံကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ရဟႏၲာတို႔ မိမိတို႔၏သညာအေပၚ၌ ကၽြမ္းက်င္စြာ ေျပာင္းလဲ ရွုျမင္နိုင္ပုံကို ေတြ႕ရပါမည္။